विक्रम दाइया स्मृति
० सुनील महर्जन
सार्वजनिक जीवनय् न्ह्याबलें जुझारु, नीडर व तेजस्वी व्यक्तित्व जीवनया लिपांगु इलय् छाय् बुलुहुँ बुलुहुँ खतं नयावंगु खना ? थथे सुम्कं च्वनेगु विक्रम दाइयात थःगु मन व स्वभावं ब्यूगु ला निश्चय नं मखु ।
वनय् विक्रम दाइलिसे स्वाःगु थीथी लू नुगलय् झलझल वयाच्वन । विक्रम दाइ मन्त धाःसांनिसे मनय् लुमना वयाच्वंंगु लुमन्तिनापं जिगु मौन खँल्हाबल्हा न्ह्याना हे च्वंगु दु । व स्मृतिया न्हाय्कनय् जि विक्रम दाइयात जकं मखु, थःत थःम्हं क्वथीक स्वयाच्वना । थीथी ईया जिगु लुमन्तिया जलय् दुने विक्रम दाइया जीवन थीथी भूमिकाय् खंकाच्वना ।
जिगु नितिं छम्ह ल्याय्म्ह बौद्ध न्ह्यलुवा खः विक्रम दाइ । लिपा जि पत्रकारिताख्यलय् दुहाँ वया । पत्रकारिताख्यलय् पलाः छिनाबलय् वय्कः जिगु नितिं छगू गुँच्वका समान खः, गन थ्यंकेत जिगु मन न्ह्याबलें तत्पर । थ्व खँ जीवनय् बरोबर लुमंसे वयाच्वनिगु खः । वय्कःलिसेया सम्बन्धया थीथी लू थ्व हे बुद्ध धर्म व पत्रकारिताया चाकःया जःखः दुने दु ।
विक्रम दाइया नां दकलय् न्हापा २०५३ सालपाखे न्यनागु खः । उबलय् जि नकतिनि १३दँ दुगु खः । उगु दँया बुद्ध जयन्तीया लसताय् यलया नागबहालय् नीन्याक्वःगु बुद्ध व बुद्ध धर्म सम्बन्धि बौद्ध न्ह्यसः लिसः कासा जूगु खः । जि न्हापांखुसी ब्वति कयागु कासा नं व हे खः । मदुम्ह बौद्ध न्ह्यलुवा हेराकाजी सुजिकाया कुतलं जि उबलय् श्री सुमंगल बौद्ध संघपाखें उगु कासाय् ब्वति कयागु खः । उगु कासाय् ब्वति काय्धुंकाः जि थुगु ख्यलय् जुयाच्वंपि थीथी व्यक्तित्वयात म्हसिकेगु, उपिंनाप खँ ल्हाय्गु ह्वःताः चूलाःगु खः ।
उगु कासाया निरन्तरताया नितिं मूगुथि नीस्वनेगु विषययात इखाछेँय् च्वंगु गोपीचन्द्र महाविहारय् छगू सहलह जूगु खः । उगु ज्याझ्वलय् जिं वय्कःयात खनागु खः । व हे दँय् असार १९ गते लुम्बिनीइ जापानी भिक्षु युनाताका नावातामेया हत्या जूगु खः । उगु बुँख सकल शान्तिप्रियलिसें बौद्धख्यलय् अतिकं हुइनाभुइना जुल । भगवान बुद्धया जन्मभूमि लुम्बिनीइ जूगु अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध व्यक्तित्वया हत्या नेपाःया कमजोर सुरक्षा अवस्थाया दसू खः धकाः राष्ट्रिय व अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमय् नं बय्बय् जुल । हत्याया निष्पक्ष छानबीन, दोषीयात कडा कारवाही याय्गु नितिं सरकारया थीथी बौद्ध संघसंस्थां दबाब बीगु शुरु जुल । व हे झ्वलय् यलया थीथी बौद्ध संघसंस्थायागु सयुक्त मोर्चा दय््काः भन्ते मदुगु झिंस्वन्हुया दिनस लुम्बिनी वनाः श्रद्धाञ्जली प्वंकवनेगु ज्याझ्वः क्वःछित । छगूकथं राज्ययात दबाब बीगु नं उगु ज्याझ्वःया उद्देश्य खः । उगु ज्याझ्वलकथं लुम्बिनी वनेगु झ्वलय् जि वय्कःयात खनागु व नां न्यनागु खः । उबलय् वय्कः बौद्ध विहार युवा समूहस तसकं सक्रिय जुयाच्वंगु ई खः ।
हिन्दूराष्ट्र नेपालय् बुद्धधर्मप्रति राज्यं स्वय्गु मिखा बेक्वःगु पृष्ठभूमिइ बौद्धख्यलं अपराध अनुसन्धान प्रभावित जुइगु आशंका प्वंकूगु खः । बुद्ध धर्म विकासया विरुद्ध राज्यं हे अनेक हर्कत याःगु खँ जिगु न्हाय्पनं न्हापांखुसी न्यनागु व ब्वनागु नं थुगु इलय् खः । थुगु खँ राज्ययात स्वय्गु नुगः व चेतना ब्वलंकीगुलिइ तःधंगु लिच्वः लाकूगु आःतक नं वाःचायाच्वंगु दु ।
थुगु घटनाप्रतिया उत्सुकतां यानाः पत्रिका पसलय् वनाः पत्रिका ब्वनेगु बानी शुरु जुल । पत्रिकाय् विक्रम दाइया बाइलाइन दुगु बुँख व च्वसु पत्रिकाय् खनीबलय् जि ब्वनेगु याना । उगु इलय् बौद्ध युवा कमिटीइ नंं सक्रिय जुयाच्वनागु खः । उगु हे संस्थाया प्रतिनिधिकथं बौद्ध न्ह्यसः लिसः कासाया मूगुथिया मुँज्याय् ब्वति कयाच्वना । लिपा नेपालभाषाया सन्ध्याटाइम्स न्हिपतिइ लच्छिया लिपि तालिमया नितिं नां दुतिकेगु सूचं पिहाँ वल । उगु सूचंया आधारय् लिपि थपू गुथि यलया नागबहालय् लच्छियंक जूगु लिपि तगिमय् ब्वति कया । व हे झ्वलय् न्हापा लिपा नां न्यनातयाम्ह व खनाच्वनाम्ह विक्रम दाइनाप खँ ल्हाय्गु शुरु जुल । गुथिं पिथंगु नेपाःया प्रचलित लिपिया पत्रिका नं न्याना ब्वनेगु शुरु याना । थ्व २०५५ सालपाखे खः । अनंलि आकस्मिकता वा गुबलय् नियमितताकथं वय्कंःयात नापलाइगु व खँ ल्हाय्गु न्ह्यानावन ।
बौद्ध युवा कमिटीं बुद्ध शिक्षा सर्वसाधारणपिन्त ध्वाथुइकेगु उद्देश्यं यलया थीथी त्वालय् धर्मदेशना ज्याझ्वःया ग्वसाः ग्वय्गु ज्या न्ह्यात । थुग् ज्याझ्वः थ्यंमथ्यं स्वदँतकं लगातार न्ह्यात । व हे ज्याझ्वः सुथांलाकेगु भाला बियातम्ह छम्ह दुजःलिसें जि सञ्चार ंकजि नं खः । जिगु ज्या धइगु व ज्याझ्वःया बुखँ च्वयाः धर्मकीर्ति, आनन्दभूमि लय्पौ विश्वभूमि, सन्ध्याटाइम्सया ज्याकुथिइ वनाः ब्यूवनेगु खः । उगु हे झ्वलय् मेट्रो एफएम हे उगु समाचार प्रसारण याय्गु नितिं बिक्रम दाइया छेँय् वनाः नापलाः वनेगु क्रम न्ह्यात । थुकिं विक्रम दाइनाप अझ सतिकेगु ह्वःताः दत ।
२०५६ सालं पद्मावती पुस्तकालयपाखें बुद्ध धर्म सम्बन्धि न्ह्यसः लिसः कासा पाः काःगु खः।
उगु कासा सुथांलाक्क न्ह्याकेत थीथी संघसंस्थालिसे समन्वय याय्गु व व्यवस्थापनया छम्ह जिम्मेवार व्यक्ति वय्कः खः । अथे जुयाः इलय् ब्वति काइपिनिगु पौ दुथ्याकेगु, पाठय्क्रमयात कयाः वय्कःनाप खँ जूगु लुमंसे वः । २०५९ सालय् उगु कासा बौद्ध युवा कमिटीपाखें यलया कात्ति दबुलिइ न्यान्हुतकं जूगु खः । उगु कासा सुथांलाकेगु नितिं वय्कःयाके यक्व हे न्यनेकने याना । उगु कासाया ज्याझ्वः न्ह्याकामिपिन्त वय्कःपाखें छन्हुया प्रशिक्षण बीगु ज्याझ्वः नं जूगु खः । वय्कः स्वयां जि गाक्कं हे क्वकालि । अथेखःसां नं दँँय्दसं जुइगु बौद्ध न्ह्यसः लिसः कासा व बौद्ध वक्तृत्वकलाय् लगातार ब्वति कया वयाच्वनागु जुयाः वय्कलं जितः बांलाक्क हे म्हस्यूगु खः । थुगु पृष्ठभूमिइ नं वय्कःनाप सतिकेगु नितिं झन् हे तिबः जूवन । आखिर वय्कः थःगु हे परिवेशय् ब्वलंगु खनि ।
पत्रिका ब्वनेगु, बुलेटिन व धर्मकीर्ति पत्रिकाय् च्वसु च्वय्गु स्वभाव दयावंगुलिं जिगु मन बुलुहुँ बुलुहुँ पत्रकारितापाखे क्वछुना वन । लिपा क्याम्पसय् नं पत्रकारिता विषय कया ब्वनागु खः । इलय्ब्यलय् पत्रकारिता तालिमय् ब्वति नं कया । पत्रकारिता बारे सय्केगु सीकेगु इच्छां वय्कःयात इलय्ब्यलय् नापलाः वनेगु क्रम अप्वयावन । थःम्हं स्यूगु खँ कनेत वय्कः गुबलय् उसिं मचाः । द्वन्द्व, विवादया इलय् थःम्हं गथे यानाः पत्रकारिता यानाच्वना धकाः वय्कलं कनादीगु खः । ब्यवहारिककथं पत्रकारिता पेशाया प्रकृति, न्ह्यइपुस्सेच्वंगु, समर्थन व विरोध जुयाच्वनिगु, आत्मसन्तुष्टिया अनुभव वय्कलं कनादीगु लुमंसे वः । वय्कःया खँ न्यनाः पत्रकारितायात कयाः मनय् अनेक तर्कना वइगु । छाय्धाःसा जि दकलय् न्हापा नापलाःम्ह व म्हस्यूम्ह पत्रकार वय्कः हे खः ।
थ्व हे झ्वलय् महानगर पत्रिकाय् प्रशिक्षार्थी पत्रकारकथं ज्या याय्गु ह्वःताः चूलात । उगु इलय् समाचारया विषय छु दु ? समाचार स्रोत सु सु जुइफु धकाः न्यनाः विशेषतः यल महानगरपालिका व यलया थीथी सरोकारया विषययात कयाः यक्व हे समाचार दय्का । अनंलि नेपाल समाचारपत्र न्हिपतिइ यल संवाददाताकथं ज्या शुरु याना । समाचार विषय मालेत, च्वय्त यक्व ई काइगु । समाचार छु च्वय्गु धकाः सुथंनिसें तनाव जुइगु खः । उगु तनाव ज्यंकेगु नितिं न्ह्याबलें थें न्ह्यःने वइम्ह धइम्ह हे विक्रम दाइ खः ।
उगु इलय् वय्कः यल उप–महानगरपालिकाय् ज्या यानाच्वनादीगु खः । नगरपालिकाया समाचार च्वय्बलय् जि औपचारिककथं धाय्मछिं धाय्गुलिसे थ्व विषय च्वःसा ज्यू धकाः समाचारया विषय बियाच्वनी । उगु इलय् प्रधानमन्त्री सूर्यबहादुर थापाया सरकारं स्थानीय निकायस २०५४ सालं निर्वाचित जनप्रतिनिधि पुनःबहालि याःगु खः ।
उगु निर्णय कथ यल महानगरपालिकाया मेयर कथं बुद्धिराज बज्राचार्य पुनःबहालि जुल । विक्रम दाइ न्हापाथें तुं मेयर बज्राचार्यया समाचार सम्प्रेषणय् हाकनं ग्वाहालि याय्गु ज्या यानादिल । उगु इलय् धः दय्केज्याय् मेयर बज्राचार्यया कमजोरीलिसें समाचार जिं ‘नेपाल समाचारपत्र’य् च्वया ।उगु समाचारयात कयाः मेयर बज्राचार्यं आपति प्वंकादीगु खँ थौं लुमनिगु इलय् न्ह्यइपुस्से च्वं ।
वास्तवय् व समाचार तयार याय्गु नितिं सुयात सुयात न्यंसा जी धकाः न्यनाबलय् वय्कलं स्रोत ब्यक्तिया म्हसीका बियादीगु खः । थ्व समाचारया नितिं जिं जानकारी बिल धकाः पिने धाय्गु खँ ला मखु, तर जनहीतया नितिं थ्व समाचार पिहाँ वय्मा धकाः वयकलं नं धयादीगु खः । ‘जिं यानागु बांलाःगु ज्याया प्रचारप्रसारय् ग्वाहालि याय्गुलिसें विक्रमं जिगु कमिकमजोरीयात
भिंकेत इमान्दारीपूर्वक सल्लाह बियाच्वनीम्ह खः ।’ धकाः पूर्वमन्त्री एवं तत्कालीन मेयर बज्राचार्यं थौंतक नं कनादी । थ्व विक्रम दाइया निडरताया छगू चिं खः ।
जीवनया लिपांगु इलय् धाःसा छाय् थें वय्कःया व्यक्तित्वया तेज बुलुया वंगु खना । विकृति विरुद्ध न्ह्याय्बलय् खबरदारी यानादीम्ह विक्रम दाइलिपा यथास्थितिप्रति सुम्क च्वनादीगु खना । बौद्ध समाजया यथास्थिति वा संस्थागत परिपाटी अःखः ज्या जुइबलय् नं यथार्थ बोध दयाः नं वय्कलं न्ववाय्माःथाय् नं न्ववाःगु मखना वन । सार्वजनिक जीवनय् न्ह्याबलें जुझारु, नीडर खनेदयाच्वंम्ह व तेजस्वी व्यक्तित्व छाय् बुलुहुँ बुलुहु खतं नयावंगु खना ? थथे सुम्कं च्वनेगु विक्रम दाइयात थःगु मन व स्वभाव ब्यूगु निश्चय नं मखु ।
