स्थानीय भाषा ऐन निर्माणया अभियान छाय् ?
श्रीकृष्ण महर्जन नेवाः | तछलागा पंचमी ११४४, असार १२ बुधवाः
थनि निदँ न्ह्यःया खँ । अबले बागमती प्रदेशं नेपालभाषा व तामाङ भाषायात सरकारी कामकाजि भाषाया रुपय् लागू मयात धाःसा आन्दोलन यायेगु घोषणा हेटौंडाय् हे च्वना जूगु खः। अबले नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष प्रदेश, नेपाल तामाङ घेदुङ बागमती प्रदेश व नेवाः देय् दबू बागमती प्रदेशया मंकाः बैठक बागमती प्रदेशया राजधानी हेटौंडाय् हे च्वन। थनि निदँ न्ह्यःया असार ३ गते च्वंगु गुगु बैठकं बागमती प्रदेशय् नेपालभाषा व तामाङ भाषायात भाषा आयोगया सिफासिर कथं सरकारी कामकाजि भाषाया रुपय् लागू यायेत प्रदेशं कानुन दयेकमाःगु ज्या यात आः तक नं बेवास्ता यानाच्वंगुलिं आः आन्दोलनय् क्वहां वनेत बाध्य जूगु दु धकाः तकं ठहर याःगु खः। अबले आन्दोलनया नितिं असार महिनाया दुने अन्तिम तयारी यायेगु व साउन महिनानिसें आन्दोलन यायेगु धकाः विज्ञप्ति तकं पिथनेगु ज्या याःगु खः।
२०७९ असार ३ गते जारी याःगु मंकाः विज्ञप्तिइ थुगु कथं उल्लेख जुयाच्वंगु दु
नेपाःया संविधान धारा २८७ (६) क एवं धारा ७ (३) या प्रावधान बमोजिम भाषा आयोगं सरकारी कामकाजया रुपमा छ्यलेत सम्वनिधत प्रतिवेदन तयार याना नेपाल सरकारयात पेश याये धुंकूगु नेपालभाषा व तामाङ भाषा कार्यान्वयनया नितिं सिफारिस याःगु पौ संघीय सरकारया संस्कृति तथा पर्यटन नागरिक उड्डयन मन्त्रालयसं छ्वःगु व उगु मन्त्रालयपाखें बागमती प्रदेशया संसकृति तथा पर्यटन मन्त्रालययात छ्वये धुंकूगु दु। भाषा आयागं गुला न्ह्यः हे सिफारिस याःगु खः । व हे कथं बमगती प्रदेशं कानुन दयेका लागू यायेगु ज्या यायेगु नितिं आः तक नं छुं नं प्रक्रिया न्ह्यःने यंकेगु ज्या मयाःगुलिं जिपिं सम्वन्धित भाषीक संस्थाया जिम्मेवार पक्षपाखें ध्यानाकार्षण यानाच्वना। उकिं तत्काल हे सम्वन्धित सरकारी निकायया ध्यानाकर्षणयासें संवैधानिक हक अधिकारया सुनिश्चित ताया नितिं इनाप यानाच्वना। थुगु मागयात बेवास्ता यात धाःसा सडक आन्दोलनय् क्वहां वयेत बाध्य जुइ । थुगु विज्ञप्ति नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष प्रदेश नायो श्रीकृष्ण महर्जन, नेपाल तामाङ घेदुङ बागमती प्रदेश नायो लीला कुमार घलान व नेवाः देय् दबू वागमती प्रदेश नायो विष्णु गोपाल महर्जनं ल्हाःचिं तया पिकाःगु खः।
थुगु कथंया विज्ञप्ति पिहां वये धुंकाः साउन महिनानिसें थीथी कथंया आन्दोलन ज्याझ्वः नं याःगु खः। सतकय् वया प्रदर्शन तकं याःगु खः । माःगु कथं लविङ नं याःगु खः। अबले साउन ८ गते ला आन्दोलन हे घोषणा यायेगु ज्या जूगु खः। आन्दोलन घोषणा याःगु इलय् थुगु कथं बुँखय् न्ह्यथनातःगु दुः
भाषाया नितिं नेवाः व तामाङ समुदयपाखें आन्दोलन घोषणा
नेवाः देय् दबू वाग्मती प्रदेश, नेपाल तामाङ घेदुङ वाग्मती प्रदेश व नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष समितिं भाषा आयोगको सिफारिस कथं बागमती प्रदेशय् नेपालभाषा व तामाङभाषायात कामकाजि भाषा कथं लागू यायेत मागयासें दवाव मुलक ज्याझ्वः घोषणा याःगु दु। साउन ८ गते आइतवाः बागमती प्रद्शया राधानी हेटौंडाय् हे थुगु स्वंगू संगठनया मंकाः मुँज्या च्वना आन्दोलनया घोषणा याःगु विज्ञप्तिइ थुगु कथं न्ह्यथनातःगु दुः नेवाः देय् दबू वागमती प्रदेश नायो विष्णुगोपाल महर्जन, नेपाल तामाङ घेदुङ वाग्मती प्रदेश नायो लिला कुमार घलान व नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष प्रदेशका नायो श्रीकृष्ण महर्जनं ल्हाःचिं तया आन्दोलन घोषणा याःगु ज्याझ्वः कथं साउन ८ गतेनिसें १० गते तक बागमती प्रदेशया फुक्क सांसदत नापं राजनीतिक दलया नेतातपिन्स पौ छ्वयेगु, साउन ११ गतेनिसें १३ गते तक सांसदपिन्त माग पूवंकेगु नितिं भूमिका म्हितेत इनापयासें एसएमएस छ्वयेगु, साउन १४ गतेनिसें २० गते तक सामाजिक सञ्जालय् नारानिसें सन्देश तयेगु व स्थानीय आवश्यता कथं अन्तिक्र्रिया, गोष्ठी, बैठक, भेलानिसें प्रदर्शन यायेगु धाःगु दु।
विज्ञप्तिइ नेपालया संविधान कथं भाषा आयोगं नेपालभाषा व तामाङ भाषायात बागमती प्रदेशया सरकारी कामकाजि भाषाया रुपय् सिफारिस याःगु, भाषा आयोगं सरकारयात प्रतिवेदन बिउगु,संस्कृति पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयसं पौ छ्वःगु नापं संस्कृति पर्यटन मन्त्रालयपाखें प्रदेश मन्त्रालयसं पौ छ्वःगु अवस्थाय् तकं प्रदेशं भाषा आयोगया सिफासिर कथं ज्या मयाःगुलिं बाध्य जुया दबाव मुलक ज्याझ्वः हयेमाःगु खः धकाः न्ह्यथनातःगु खः।
अबले थुगु कथं संघर्ष घोषणा याना सतकय् तकं क्वहां वनेगु ज्या जूगु खः । अन्ततः मदिक्क पहल याना, लविङ याना, दबाव बियानिसें आन्दोलन याना जक बागमती प्रदेशं नेपालभाषा व तामाङ भाषायात सरकारी कामकाजि भाषाया रुपय् लागू यायेगु नितिं ऐन दयेकेगु ज्या जूगु खः । थ्व धइगु संवैधानिक व्यवस्थायात नं आन्दोलनया बलं जक उपलब्धी जूगु खः धकाः थुइकेमाः।
बागमती प्रदेशं नेपालभाषायात सरकारी कामकाजि भाषाया रुपय् लागू यायेगु ज्या जुयाचवंगु हे इलय् आः वया नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष प्रदेश समितिं स्वनिगःया फुक्क नगरपालिकाय् स्थानीय भाषा ऐन दयेकेमाः धकाः अभियान न्ह्याकेगु ज्या यानाच्वंगु दु। स्थानीय भाषा ऐन दयेकेगु नितिं नेवाः देय् दबूया येँ जिल्ला समिति, यल जिल्ला समिति, ख्वप जिल्ला समिति व स्वनिगःया झिंच्यागू हे नगरपालिकाया समिति सक्रिय जुयाच्वंगु दु। झिंच्यागू हे नगरपालिकाय् नेवाः व तामाङतय्गु जनसंख्याया अवस्थायात तकं उल्लेख याना औपचारिक रुपं पौ बिइगु ज्या तकं यानाच्वंगु दु। भाषा आयोगं गथे थनि निदँ न्ह्यः केन्द्रीय सरकारया मन्त्रालययात पौ च्वल अले केन्द्रीय सरकारया मन्त्रालयपाखें बागमती प्रदेशया नितिं पौ च्वल अले व पौ नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष प्रदेश समितिं बागमती प्रदेशया राजनधानीइ हे वना सम्वन्धित मन्त्रालयायत थ्यंकेगु ज्या याःगु खः। अथे हे आः नं भाषा आयोगया सिफरिस पौ सहित ज्वना नेवाः देय् दबूया फुक्क पालिका समिति व जिल्ला समिति स्वनिगलय् सक्रिय जुयाच्वंगु दु।
नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष प्रदेशया पहलय् नेपाल संवत ११४४ तछलाज्व सप्तमि विहिवाः २०८१ जेठ ३१ गते च्वःगु स्थानीय भाषा ऐनया नितिं भाषा आयोगं च्वःगु पतिइ थुगु कथं उल्लेख जुयाच्वंगु दः
सरकारी कामकाजया भाषा कार्यान्वयनया नितिं सिफारिस याःगु सन्दभय् नेवाः देय् दबू स्वनिगः विशेष प्रदेश समितिपाखें २०८१ जेठ ३१ गते वःगु पौ कथं स्थानीय पालिकाया जनगणनाया तथ्यांक नापं भाष्कि समुहूया जनसंख्याया विवरण धलः तकं थुगु आयेगय् वःगुलिं वइगु आर्थिक बर्ष २०८१÷०८२ सं अन पालिकापाखें भाषा आयोगया सरकारी कामकाजया भाषा सम्वन्धी सिफारिस २०७८ व पुरक सिफारिस २०८० बमोजिम स्थानीय तहसं स्थानीय भाषा ऐन सहितया भाषिक नीती, कार्यक्रम नापं बजेटया व्यवस्था याना कार्यान्वयन यानादीत थुगु भाषा आयोगया मिति २०८० चैत्र १२ गतेया निर्णय कथं सिफारिस सहित इनाप यानाच्वना।
थुगु ब्यहोरा नाप नापं स्वनिगःया झिंच्यागू हे नगरपालिकाय् नेवाः व तामाङतय्गु अवस्था थुगु कथं दुः
येँ जिल्ला १) शंखरापुर नेवाः ६३५२ र तामाङ १०६६१, २) कागेश्वरी महनहरा नेवाः ११३७८ र तामाङ १५६२३, ३) गोकर्णेश्व नेवाः १६१७२ र तामाङ ४३४६८, ४) बुढानिलकण्ठ नेवाः २१२६७ र तामाङ २०७२२, ५) तोखा नेवाः २१४६७ र तामाङ १२०८८, ६) तार्केश्वर नेवाः १८५२८ र तामाङ २४६५५, ७) नागार्जुन नेवाः १८९२१ र तामाङ १५०२१, ८) येँ महानगर नेवाः २१२०८९ र तामाङ ६६८२६, ९) किपू नेवाः २५३७४ र तामाङ ५१२१, १०) चन्दागीरी नेवाः ३०५६९ र तामाङ १६६८४, ११) दक्षिणकाली नेवाः
६४८० र तामाङ ७२२९ ख्वप जिल्ला १) चांगुनारायण नेवाः २२७५९ र तामाङ ११४१७, २) ख्वप नेवाः ५८५३८ र तामाङ ६०३२, ३) मध्यपुर थिमि नेवाः ३७८४२ र तामाङ ९२४०, ४) सुर्यविनायक नेवाः ३४३१३ र तामाङ १७६६८
यल जिल्ला १) महालक्ष्मी नेवाः ३०५४५ र तामाङ ९९५२, २) ललितपुर महानगर नेवाः १०७९८७ र तामाङ २४७२१, ३) गोदावरी नेवाः २३८११ र तामाङ १७८५१
जनसंख्याया थुगु कथंया विवावरण दुगु पौ नापं स्वनिगःया फुक्क नगरपालिकाय् सम्वन्धि पालिकाय् दुगु नेवाः देय् दबूया समितिया नेतृत्वय् जिल्ला समिति व स्वनिगः विशेष प्रदेश समितिया नेतृत्व सहित वाना बिइगु अभियान न्ह्याकाच्वंगु दु।
स्थानीय सरकार धइगु जनतालिसे तप्यंक हे स्वापू दइगु सरकार खः। अले स्थानीय सरकारं भाषा ऐन दयेका लागू यात धाःसा अःपकु हे हिउपाः वःगु महसूस यायेफइ । बागमती प्रदेशया भाषा ऐनयात स्थानीय सरकारं नाला लागू हे यायेमाःगु बाध्यकारी अवस्था मदु। उकिं स्थानीय सरकारपाखें नं भाषा ऐन दयेकल धाःसा शिक्षा, सार्वजनिक सूचंनिसें कया स्थानीय सरकारया फुक्क कथंया सेवा सुविधा धकाः थःगु मांभासं नेवाःतसें कायेफइगु अवस्था वइ। थुगु खँयात ध्यान तकया आः स्थानीय भाषा ऐनया नितिं अभियान न्ह्याकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। थुगु इलय् स्थानीय भाषा ऐन गुगु कथं दयेकेगु धइगु मास्यौदा तकं सम्वन्धित पालिका सरकारयात लःल्हायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। थ्व ज्या समग्र नेवाःतय्गु नितिं खः। नेवाः समुदायया नितिं खः। उकिं नेवाः खलः पुचःनिसें नेवाः समुदाय व स्थानीय सरकारय् दुपिं जनप्रतिनिपिं व राजनीतिक दलया नेतातसें नं थ्व संवैधानिक ज्या खः धकाः थुइकाः ग्वहालि यायेमाः। आन्दोलन तक यायेमालीगु अवस्था मवयेकेगु नितिं सकलसितं थःथःगु थासं भूमिका म्हितेमाःगु आवश्यकता दु।
