सरकारं गुथि सम्बन्धी थौकन्ह्यया संरचना व कानुनयात पुनरावलोकन याना संविधान कथं गुथि सम्बन्धी ऐन हयेगु कुतः यानाच्वंगु इलय् सरोकारवाला तयगु अप्पो भावना दुथ्याका व उमिगु अपेक्षायात सम्बोधन याये माःगु विषय हाकन खँ ल्ह्वंगु दु।

वंगु इलय् गुथि सम्बन्धी विधेयकं सरोकारवाला तयेगु भावनायात कः मघागु व नियन्त्रणमुखी जुगुलि तधःगु आन्दोलन जुगुलि लितः कायेमाःगु खःला सकसिया सिउगु हे खँ खः। थज्यागु इलय् भूमि व्यवस्था, सहकारी लिसे गरिबी निवारण मन्त्रालयं ऐन निर्माणया लागि निस्वंगु कार्यदलं सरोकारवालापि नाप सहलह न्ह्याकूगु खः।

अज्यागु स्थितिइ २०७६ सालय् गुथि विधेयकविरुद्ध फिब्बः ख्यलय् जुगु ज्याझ्वलं गुथि सम्बन्धी न्हुगु कानुन दयकेमाःगु विषय सरोकारवालापिन्स सक्रियता क्यंगु खः। सरकारं थुकियात सकारात्मक कथं कया सरोकारवाला तय्गु अपनत्व, उमिगु ब्बतिइ व भलसा त्याकां न्ह्यने यकेमाःगु खंगु दु।अथे मयासा वंगु इलय् थ्ये सरोकारवालापि नाप सहमति मयासे हाकन बिधेयक हयेगु ज्या जुल धका धासा हाकनं लित काय्मालेफु। देयन्यक गुथियात निर्देशन याइगु गुठी संस्थान ऐन २०३३ नं थुगु इलय् माःगु, खँयात सम्बोधन याये मफुगुलि हे गुथि सम्बन्धी न्हुगु ऐन हयेगु ज्या न्ह्याकेत स्वंगु खः।

सर्वसाधारण व थ्व नाप स्वापिन्स पुलागु ऐनयात हिला न्हुगु ऐन मवयाच्वंगुलि च्युताः न तयेगु याना च्वंगु हे खः। गुथिनाप सामाजिक, धार्मिक व सांस्कृतिक जीवनय् थीथी कथं स्वाना च्वंगु हे मदुगु मखु। थीथी जात्रा, नखः न्ह्याकेगु लागि पुर्खापिन्स न्हापा बुँ तयेगु याःगु खः। व हे बुँ सरकारया मिखाँ वःगु खः ।

वहे बुँ सरकारं गुथि संस्थानया नामय् दुकाय् धुका जात्रा सञ्चालनय् समस्या वःगु खः। थ्व गुथियात थुइकेगु धासा पाय्छि मखु। गुथियात भूमि प्रशासननाप स्वाना स्वयेगु सरकारीं मिखाँयाना गुथि सम्बन्धी समस्याया बालाक्क समाधान याये फइ मखु। गुथियात जीवन पद्धतिनाप स्वाना स्वयेगु यायेमाः । कानुन दयकेगु इलय् थज्यागु खँय् बालाक्क स्वयेगु यायेमाः। उकिइ गुथि प्रणाली, परम्परा व संरचनायात प्रथाजनित कानुनया मिखाँ स्वयेगु यायेमाः। उकियागु् प्राचीनता, अविच्छिन्न विधिविधान, समाजय् लाइगु प्रभावं गुलि लिच्वः लाइगु प्रथाजनित कानुनया तत्व खने दु।

थुगु कथं स्वयेगु खँसा सरोकारवाला तयेगु निजी गुथि सञ्चालन विधि स्वायत्त जुइगु कथं कानुन दयकेत ध्यानाकर्षण याना वयाच्वंगु खः। थुकिइ सरकार नियन्त्रणमुखी स्वया न सहजीकरण यायेफत धाःसा जनमतया कदर जुइ। थीथी आयोजना व विकासया नामये यक्को हे बुँ न्हयावना उकिया प्रभावं यक्को हे बुँ न्हना वना हे संस्कृति व नखःया संरक्षण यायेगुलि बामलाक्क लिच्वः लागु दु। थज्यागु सम्बन्धी सर्वोच्च अदालतया थीथी व्याख्या, नजिरयात स्वया कानुन दयकेगु दायित्व सरकार याःगु हे खः। निजी गुथियात स्वायत निकाय कथं सरकारं दर्ता याना, उकियात सञ्चालन यायेगु व राज्यया दायित्व म्हसिका न्हुगु ऐन हयेमाःगु खनेदु।

थुकथं स्वयेगु खःसा स्वनिगःया गुथि सम्बन्धी संरचना व मधेस नाप मेमेगु थासय् च्वंगु समस्या छथाय् तया स्वये मज्यु। न्हापानिसे न्ह्याना वयाच्वंगु प्रथा, परम्परा व गुथि संस्कृतिया संरक्षण नाप प्रवद्र्धन यायेगु आःया कानुनयात परिमार्जनयाना न्हुगु गुथि कानुनया मस्यौदा तयार यायेत थथे थीथी पक्ष नाप सहलह, बहसयात मदिक्क न्ह्याकेमाः। अथे जुल धासा जक बालागु लँय् न्ह्यावने फइ।