२०८१ आषाढ १९, बुधबार

गणेश साय्मिः बीत तत्परम्ह व्यक्तित्व

नानीकाजी सापू | दिल्लागा त्रयोदशी ११४३, असार ३० शनिवाः

गणेश साय्मि । बैंशं बुरा खनेदय्धुंकूम्ह व्यक्ति जूसां जोश, जाँगर व उमंगया गुण धाःसा जिउँका तिउँ ल्याय्म्ह तिनि । अल्सि, उसि धाइगु खनेमदु । न्ह्याबलें लय्ताः ख्वाः वः, न्हिलां जाः । न्ह्यागु ज्या नं, खँ नं छर्लङ्ग, लःसा लः, दुरु सा दुरुया रुपं जुइमाः धाइम्ह । थ्व हे वय्कःया विशेषता खः । थ्व हे विशेषताया हुनिं वय्कः बैंशं बुरा खनेदय्धुंकूसां वय्कःयात थौंकन्हय्या ल्याय्म्ह पुस्तां ध्वय् फइमखुनिगु खनेदु । मनू धइम्ह थथे हे जुइमाः ।

गणेश साय्मिया जीवनया खँ ल्हाय्गु खःसा थ्यंमथ्यं नीदँया बैंशनिसें झीगु मांभाय् नेपालभाषा, साहित्य, संगीत, नेवाः समाजया सेवा यानावयाच्वंगु सीदु । वय्कः सांस्कृतिक जात्रापर्व, मेलाय् नं उलि हे नुगः क्वसाःम्ह खः । गणेश साय्मिया मूवंगु ईया छ्यला उबले जुल गबले वि.सं. २०२२ सालय् पंचायती क्रुर शासनं ‘एक भाषा एक नीति’ या नियम लागू यानाः रेडियो नेपालं प्रसारण जुयावयाच्वंगु नेपालभाषाया कार्यक्रम ‘जीवन दबू’ या प्रसारण बन्द यानाबिल । जीबन दबू कार्यक्रम बन्द यानाबीवं सारा नेवाःत आन्दोलित जुल । व हे आन्दोलनय् गणेश साय्मि नं समाहित जुयाः न्ह्यलुवाया भूमिका म्हितादिल ।
 
आन्दोलनया झ्वलय् गणेश साय्मिं नय्त्वने हे मधाःसे उसि मचाःसे निडर जुयाः नेपालभाषाया जागरणया नितिं थाय्थासय् आमसभा, पोस्टर तिकेगु, तूल यखाय्गु, साहित्य सम्मेलन, संगीत सम्मेलनया ग्वसाः ग्वय्गु इत्यादि पलाखय् न्ह्यचिलाः आन्दोलनयात उत्सर्गय् थ्यंकादिल । आन्दोलनय् सरिक जुयाः जेल चलान तकं जुयाः नं लिचिलामदी वय्कः । वय्कः माःथाय् माःकथं न्ववाय्फुम्ह नं खः ।
 
नेपालभाषा उत्थानया आन्दोलनया मेगु झ्वलय् गणेश साय्मिं नेपालभाषा ख्यालःया ख्यलय् दुहांझाल । आपालं ख्यालकय् कलाकार जुयाः सशक्त कथं म्हितादिल सा लिपा वनाः वय्कलं ख्यालःया निर्देशनया भूमिकाय् थःत पानादिल । छम्ह ख्यालः निर्देशकया भूमिका म्हितेगु झ्वलय् यक्व यक्व ख्यालःया निर्देशन यानादिल ।
 
ख्यालःम्वःतय्त ह्यय्काः जिलला, न्वानां जिलला, अनेक कथं थःगु ल्हातय् कयाः आपालं प्रतिष्ठित ख्यालः च्वमिपिनिगु ख्यालःया निर्देशन वय्कलं सशक्त कथं यानादिल । गणेश साय्मिं निर्देशन यानादीगु छुं छुं ख्यालः थुकथं जुलः १) न्ह्यलं चाइगु गुबलय् ? २) ह्वाइट मार्केट ३) आः जितः नं तनतन दइवल, ४) खर्दारया छेँय् बजेट भाषण, ५) जिं लात कि, ६) अथिं याय्गु प्रस्ताव, ७) हाछिकाः मैंयाया ब्याहा, ८) मन्त्रीजुया ख्वबिं प्याःगु भोट, ९) दिदी अजि, १०) सनां गुथि, ११) तां तिं ग्वःजा, १२) खिखांमुगः, १३) तंबैंक, १४) अबुया म्हय् भुखाय् ब्वल, १५) नारांद्यःतय् खँ, आदि । थुपिं ख्यालःमध्ये सनां गुथि ख्यालकय् निर्देशनय् न्हाप सिरपाः त्याकादीगु खःसा मेमेगु आपालं ख्यालकय् ल्यू, लियांल्यू अले हःपाः सिरपाःत त्याकाकाय्त ताःलाःगु दु ।
 
अथेहे, ख्यालःया निर्देशनया झ्वलय् नं वय्कलं यक्व दुःख सीमाःगु खः । समय, परिस्थिती व थाय्या अभावं छगू हे ख्यालः नं भौचां स्वँ ल्ह्यय्थें तःथाय् तःगु थासय् थाय् हिलाः हिलाः ख्यालः स्यनेमाःगु खायूगु सत्य (समस्या) नं न्हिलाः न्हिलाः कनादी । नय्गुया ईब्यः मदु, द्यनेगु च्यूताः मदु । बाचा बाचातक नं ख्यालः स्यनेगु जुयाच्वन । कलाकारत पाय्छिगु इलय् तक नं ताःमलानाच्वनी । गुम्हं न्हापा गुम्हं लिपा लानाच्वनीगु स्वाभाविक हे जुल । थुकथं विना पारिश्रमिक गणेश साय्मिजुं झीगु मांभाय् नेपालभाषाया थपू, जागरण अले उत्थानया नितिं थःगु ज्यानया परवाह मतःसे चान्हि हे थःत पानादिल । वय्कःया अथक कुतलं यानाः आपालं आपाः जागरुक नेपालभाषाया कार्यकर्तात कलाकार, लेखक, साहित्यकार जूवंगु दु । सुनां थौंतक नं थःपिनिगु लेखन, श्रृजनया कलायात न्ह्याकाच्वंगु खनेदु । लिसें गणेश साय्मिं ख्यालकय् म्हितेगु, ख्यालःया निर्देशन याय्गुया नापं नेवाः संकिपा व ख्वताबजिइ नं थःगु कलाकारिता न्ह्यब्वय्गु यानाद्यू । अथेहे, वय्कः सांस्कृतिक ख्यलय् नं नुगः क्वसाःम्ह व्यक्ति खः । वय्कः स्वांछपु बालाचः¥हे खलःया सक्रिय जः नं खः ।
 
थुकिया लिसें गणेश साय्मि सामाजिक ख्यलय् नं यक्व हे लोकंह्वाः । सामाजिक ख्यलय् वय्कलं थः दाजुकिजा, त्वाःबहाः वा मेपिं परिचित व्यक्तितय्सं इनाप यात धाःसा मचा जंक्व, कय्तापूजा, बाः¥हाः पिकाय्गु, बुराबुरी जंक्व, इहिपा, बुदिं, इहिपाया दिंपौ आदिया लिसें दिवंगत जुइधुंकूपिनि बिचाः हाय्का पौ, अथेहे, मदय्धुंकूपिनिगु लत्या, खुला, दकिला आदिया ब्वनापौ नं छाँट वंक च्वयाः डिजाइन यानादी । थ्व नं छगू समाजसेवाया ब्व खः । अथेहे, वय्कः छुं नं कथंया धार्मिक, सांस्कृतिक, साहित्यिक, भाषिक ख्यःया मुर्धन्य व्यक्तितय्गु बुदिं, दिवसया उपलक्ष्यय् जुइगु ज्याझ्वलय् नं वय्कः न्ह्यचिलादी ।
 
छगू प्रसङ्गय् वय्कलं धयादी, ‘जीवन ल्वाय्त मखु, म्वाय्त खः, काय्त मखु, बीत खः ।’ वय्कलं अझ न्ह्यःने वनाः धयादी कि थ्व वय्कःया जीवनया मूलमन्त्र सरह खः । थ्व मूल मन्त्र पूवंकाः थःगु ज्याखँ न्ह्याकल धाःसा अमृत सरहया मांया दुरु त्वनाया पलेसा पुलेगु थें जुइ, सार्थक जीवनया नितिं थ्व मन्त्र सकलसित अति आवश्यक जू ।
थ्व प्रसङ्गयात थय्क कुलास्वय्बलय् वय्कलं थ्यंमथ्यं खुगू दशक तक निस्वार्थ रुपं नेपालभाषा, साहित्य, सांस्कृतिक अले सामाजिक सेवा यायां थःगु जीवन थौंतकया अवस्थाय् थ्यंकेफुगु धइगु वय्कःया मूलमन्त्रं ग्वहालि याःगुलिं खः । धात्थें गणेश साय्मि महान खः । गणेश साय्मिया नेपालभाषाया सेवा, कलाकारिता, ख्यालः निर्देशन, सामाजिक सद्भाव, सहयोग, सदाचार, आदि आदि गुणयात कदर यासें नेपाल संवत् ११४३ दिल्लागा पंचमी (२०८० असार २३) शनिबाःया भिं दिनस नेपालभाषा ख्यःया थीथी खलःपुचःपाखें मंकाः रुपं तःजिक हंगु दु । थ्व सकल नेवाः ख्यःया नितिं अतिकं लसताया विषय जूगु दु । 
 
अन्तय् ज्वः हे मदुम्ह अतिकं हनेबहःम्ह गणेश साय्मि नेपालभाषा आन्दोलनया न्ह्यलुवा, कलाकार, प्रशिद्धम्ह ख्यालः निर्देशकलिसें समाजसेवीया थुगु भिं हनेज्याया लसताय् सुख, शान्ति, भिंउसाँय्, ताःआयू अले निरन्तर उत्तरोत्तर प्रगतिया कामना यासें दुनुगलंनिसें आपालं आपाः भिंतुना देछानाच्वना ।