शहिद धर्मभक्त माथेमा
रवि रंजित | पोहेलागा नवमी ११४२, माघ १२ बुधवाः
विक्रम संवत १९६६ साल असोज ९ गते अबु आदिभक्त माथेमा व मां चन्द्र कुमारी देवीपाखें धर्मभक्तया जन्म येँया ओमबहालय् जूगु खः । सुब्बा आदिभक्तं राणातय्गु नितिं भारतं सामान हय्गु ज्या याइगुलिं हे लिपा काय् धर्मभक्तयात दार्जिलिङय् ब्वंकेछ्वत । दार्जिलिङय् ब्बने सिधय्काः हाकनं कलकत्ताया ‘स्कोटिस चर्च’ पाखें ‘आई ए’ पास यानादिल ।
धर्मभक्तं कलकत्ताय् ब्वनेगु ज्या नापं अन शारिरीक व्यायाम ‘जिम’ या अभ्यास नं याय्गु ज्या जुल । न्हियान्हिथंया शारिरीक व्यायामया अभ्यासं धर्मभक्त ‘मिस्टर बंगाल’ जुयादिल । शारिरीक व्यायामनापं राजनीतिपाखें नं इच्छा दुम्ह जूगुलिं कलकत्ताय् चित्तरंजन दासनापं भारतया ‘स्वतन्त्र संग्राम’य् ब्वति कयादीगु खः ।
नेपालय् भिम शमशेरया पालय् जनरल रूद्र शमशेर म्हं मफयाः उसाँय् लंकेत कलकत्ताय् धर्मभक्त नापलासें ग्वहालि काःगु खः । लिपा धर्मभक्तनापं रूद्र शमशेद येँय् लिहां वय्धुंकाः धर्मभक्तं ओमबहालय् थः निनिया छेँय् ‘जिम’ पाखें शारिरीक सुगठन सम्बन्धि व्यायामया अभ्यासया नितिं डम्बेल व वाटवेलया प्रयोगबारे प्रशिक्षण बियादीगु खः । थ्व हे नेपाःया न्हापांगु जिम खः।
धर्मभक्तं प्रशिक्षण वियादीग ज्यापाखें स्थानिय ल्याय्म्हपिंनापं राणा परिवार व पुलिस फोर्स तकं आकर्षित जुल । थ्व हे इलय् धर्मभक्त माथेमाया केहेँ मेनका देवीया इहिपाः शुक्रराज जोशी ‘शास्त्री’ नापं जूगु खः । थुगु सम्बन्धं यानाः धर्मभक्त शुक्रराजलिसे सतिनावनाः धर्मभक्त नं समाज सेवाय् सक्रिय जुल । थ्व हे झ्वलय् बि.सं. १९९० ् विराटनगरय् च्वंम्ह उत्तरादेवीनापं धर्मभक्तया इहिपा जुल । थुबलय् नेपालय् तःभुखाय् ब्वयाः प्रभावित जूपिन्त उद्धार याय्गु ज्याय् व्यस्त जूम्ह धर्मभक्तया कलाः उत्तरादेबीयात क्षयरोगं कल । थुगु ल्वय्या वासः याय्गु झ्वलय वि.सं. १९९४ सालय् उत्तरादेवीं धर्मभक्तयात सदांया नितिं त्वःतावन।
धर्मभक्तया शारिरीक सुगठनपाखें प्रभावित जजु त्रिभुवनं थःगु भौतिक प्रशिक्षणया नितिं वय्कःयात प्रशिक्षकया रुपय् नियुक्ति यात । थ्व हे झ्वलय् बि.सं. १९९३ साल जेठ २० गते ‘नेपाल प्रजापरिषद्’या नामय् गोप्य कथं ओमबहालय् स्थापना यात । थुगु राजनीतिक पार्टीया मू उद्देश्य धइगु राणा शासन क्वथलाः जुजु त्रिभुवनया नेतृत्वय् प्रजातान्त्रिक सरकार स्थापना याय्गु खः।
नेपाल प्रजा परिषदं छुं दँ गोप्य कथं राणा विरुद्धया खँ ल्हातं च्वयाः जनमानसय् पर्चा इनेगु ज्या यात । थुगु पर्चा भारतया ‘एडभान्स’ नामं नं प्रकाशित यात ।
थज्याःगु राणा बिरोधिया गतिविधि जुयाच्वंगु खँ सीकाः नेपाल प्रजा परिषद्या दुजःतय्त सजाँय बीगु नितिं ‘विशेष अदालत’ दय्कल । थुगु अदालतपाखें धर्मभक्त, गंगालाल, शुक्रराजनापं दशरथ चन्द तकयात मृत्युदण्डया सजाय बीगु निर्णय यात ।
मृत्युदण्डया सजाँय न्यंकेधुंकाः धर्मभक्तयात सदर जेलं सिफल यंकल । थुबलय् धर्मभक्तयात मिखाय् पट्टी व निप्पां ल्हातय् खिपतं चिनातःगु खः । सिफलय् थ्यंकाः नरशमसेरं धर्मभक्तया अन्तिम इच्छा न्यंबलय् धर्मभक्तं तप्यंक लिसः बिल, ‘जितः राणा शासनया अन्त्य जूगु स्वय्गु इच्छा दु’ धाःगु न्यनाः नरशमसेर तसकं तंम्वयाः अन सिमाय् तयारी अवस्थाय् तयातःगु फाँसीया फन्डा धर्मभक्तया गःपतय् तयाः यख्खाःसां सिमाकचा लचकेजूगुलिं तुतिं बँय् थ्यूवनाः झुन्डेमजुल । थुगु न्हापांगु कुतः असफल जूगुलिं हाकनं मेगु कचाय् खिपः चिनाः फाँसी ब्यूबलय् खिपः हे चबुत।
हाकनं फाँसीया फन्डा तयार याय्त नरशमसेरं आदेश ब्यूबलय् धर्मभक्तं विनम्रतापूर्वक नरशमसेरयात इनाप यासें धाल, ‘जि छःपिनिगु नं गुरु खः, निकःतक्क फाँसीपाखें बचे जुइधुन, उकिं थज्याःगु अवस्थाय् फाँसी बीगु न्यायसंगत मखु ।’ धर्मभक्तं थथे धाःबलय् नरशमसेरं ‘छन्त छुकीत न्याय’ धकाः गःपतंनिसें मन्चातक्क चक्कुं ध्यनाबिल । तसकं हि बाः वयाच्वंम्ह धर्मभक्तं नरशमसेरयात लाकमं प्यंकाः ग्वारातुकाबिल । थुकिया बदला कथं नरशमसेरं ल्हाः निप्पां चिनातःम्ह निशस्त्रम्ह धर्मभक्तयात अमानवीय ढङ्गं तसकं निर्ममतापूर्वक यातना बिल । मुर्छा जूम्ह धर्मभक्तयात हाकनं गःपतय् फाँसीया फन्डा तयाः स्यानाबिल।
थुकथं धर्मभक्तयात शारिरीक रुपं तसकं यातना, पीडा ब्यूसांतबि माफी मफ्वँसे थःगु देय्या नितिं साहसपूर्वक ल्वानाः प्राण त्याग यानाः सदांया लागिं अमर जुल।
