केशरत्न शाक्य

न्ह्यखँ 

 झी नेपाःमित आर्थिक विकास व उत्रति प्रगतिया ल्याखं कंगालपति जूसां नखःचखः संस्कृति, परम्पराया ल्याखं थुलि तःमि कि अख्तियारं ज्वंम्ह हनेबहःम्ह नेता भाजुं ध्वय् फइमखु । थजाःगु हे न्ह्यथनेबहःगु छगू नखः खः, सापारु ।

 

म्हसीका 

सापारु नखः दँय्दसं साउन महिना वा अगष्ट महिना (नेपाल सम्बत्या ला छु खः ? तछला, बछला, गुंला, छ्वय्ला, कचिला... ... ल्वःमन) बलय् हनी ।

 

नामाकरण 

थ्व नखः कुन्हु न्हिच्छिं चाःची हिलाः ख्याः–खि यानाः बहनी साःगु व पालूगु नय्गु याइ । साःगु गथेकि मःमःचा, पालूगु गथेकि अय्लाः त्वनेगु नखः जूगुलिं थ्वयात ‘साः पालु’ धाःगु खः । अले थ्व हे ‘साः पालु’ खँग्वः टङ्गसिलीप जुयाः साः पालु, साः पालु धाधां ‘सापारु’ जूवंगु खः ।

 

सापारु गथे यानाः हनी ?

थ्व नखः कुन्हु च्वाँक खनेदय्क वसतं पुनाः ल्याय्म्ह ल्यासेत पुचः पुचः मुनाः मामं मचायात ल्हाः ज्वंथें कस्सिक ज्वनाः स्वयम्भुइ वनी । चाय्कं मचाय्कं घ्वात्तुघ्वानाः, थित्तुथियाः, तित्तुतियाः द्यः चाःहुली । अनं लिहांवयाः क्वय् होटलय् साहुनीनाप ख्याः यायां ग्वारामरि, सेल, मार्पा, चिया त्वनाः निक्वः स्वक्वः धक्काऽऽ तयाः छेँ लिहांवइ ।

 

थबलय् हनुमानध्वाका, मरु, चिकंमू, क्वहिति आदि त्वालय् ताल बेतालयापिं कार्टुन ख्वाः वःपिं मनूत, परम्परागत ड्रेसअप यानातःपिं मस्त, खाते, फ्वगिं, सा, दोहँत स्वस्फूर्त रुपं शान्तिपूर्ण जुलुस पिहांवइ । थुकी पुलिसं हस्तक्षेप याइमखु । लाठीचार्ज याइमखु । सुयातं ज्वनाः कुनी नं मखु ।

 

थ्व कुन्हु न्हिनय् थीथी सापारु ल्याः धकाः सिक्क हे न्ह्याइपुक्क बामना, भाँडभैलो, लँपना, नेवाः ल्वसा वाइन, झीगु निगः, निकिझाः, तीन पेज, नकचरा आदि पत्रिकाय् नेतातय्त मांदिक्क म्हुतुवाना वा हिरोनीत वा ल्यासेतय् अथिं खनेदय्क मछालापुक्क कार्टुन तयाः इतिइति न्हिइकी ।

 

अले बहनी छेँखा छेँखापतिं वफ मःमः, चिकेन मःमः, सी मःमः, ग्वाराचा मःमःलिसें अय्लाः, बियर, ह्वीस्की त्वनाः सापारु मानेयाइ ।

बहीद्यः स्वःवनेगु ।

 

सनिलय् त्वाःत्वालं ल्याय्म्ह ल्यासेत, बुराबारात मुनाः थीथी थासय् ब्वयातःगु बहीद्यःया थाय् हिन्दी व नेपाली फिलिमया म्ये हाय्काः ‘गुंला बाजं ब्याण्ड’ ज्वनाः चाह्यू वनी ।

बहीद्यः धइगु छु ?

 

स्वघोषित पियोर कमनीष्ट नेता लालमोन बैद्यया धापूकथं प्वाःस्याःगु, म्वःस्याःगु जक मखु, दिन दशा मभिंगु, ग्रह मिले मजूगु आदि हुनिं जुइफूगु शारीरिक कष्ट व मानसिक ल्वय्यात समेत वैद्यं थें च्वत्तुक्क लाय्का बीगु जूगुलिं थबलय् ब्वइम्ह द्यःयात ‘बैद्य द्यः’ धाःगु खः । अले वैद्यः, वैद्य द्यः धाधां लिपा ‘बहीद्यः’ जूवंगु खः ।

 

अथे हे वरिष्ठ संस्कृतिविद् डा. चुँला बज्राचार्यया सफू “जिगु संस्कृति, छंगु विकृति”इ बयान यानातःकथं बहीद्यःया खँय् थजाःगु ऐतिहासिक बाखं दु ।

 

न्हापा न्हापा न्यत केगुननि धाःथाय् म्हधिकलं स्वःसा आजु पुलां ख्वाःवःम्ह, ख्वाः स्वःसां लँय् वक्वसियां ‘अंकल’ धाय्ल्वःम्ह ‘स्वीटहर्ट’ नांया छम्ह भक्त दु । वया छम्ह जापानी कतांमरि थें बांलाःम्ह ल्यासेनाप लभ परे जुल । वया नामय् गजल नं यक्व च्वल । थीथी डिष्टिलरीया ‘जल’ नं यक्व त्वन । ‘म्हिगः बहनी न्ह्यः हे मवः’ वयागु ख्वाःजक लुमना.....’ धकाः भजन यायां न्हिं स्वक्वः दरं द्यः भागि यात । तर पीदँया बैंशय् थ्यनेधुंकाः नं व मिसां वयात मिखा बागलं मस्वः ।

 

थुकथं पीदँतक द्यःयाके फ्वन नं थःगु मागयात वास्ता मयागु वा मन्यंगुलिं तमं वसपोल द्यःया म्हय्लाक्क न्हाय्पं मताःम्ह वा ‘बहिरा द्यः’ धकाः भ्वं च्वयाः तिकाबिल । लिपा फादर जोन लक धाःम्ह नेवाः बाहाःबही विज्ञं थःगु नांजाःगु सफू “बुद्धिष्ट मोनास्ट्री इन नेपाल”य् थ्व हे भ्वंयात आधार दय्काः व द्यःया नां हे ‘बहिरा द्यः’ धकाः घोषणा यात । लिपा बहिरा द्यः, बहिरा द्यः धाधां वया नां ‘बहीद्यः’ जूवंगु खः हँ ।

थुकथं दँय् छक्वः वइगु, भुयुचातय् ‘अप्रिल फुल’ स्वयाः तःजिगु झीगु हे पहः दुगु “मन चंगा दिल गंगा” यानाः ख्याः यायां हनेगु नखः सापारु न्ह्याइपुक्क क्वचाइ । ह्याप्पी साः पालु !

+  +  +  +  +

 

२. नेवाः सरोकारया नितिं भयंकर आन्दोलन जुइगु 

नेपालभाषा संघर्ष समिति व नेपाः राष्ट्रिय पार्टी (भूतपूर्व)लिसें सच्छि व च्यागू ‘तपसिल’ नेवाः खलः पुचःत हाकनं छक्वः उसिहिं दनावःगु दु ।

 

स्थानीय सरकारया नितिं जूगु स्थानीय चुनाव घोषणा जुइवं आकाझाकां स्थगित जूगु नेवाः राज्य प्राप्तिया आन्दोलन हाकनं नेवाः सरोकारया थीथी एजेण्डा ज्वनाः घमासान आन्दोलन न्ह्याकेगु खँ नय् त्यय्का ज्वरो वःम्ह नेवाः सरोकार केन्द्रया छम्ह दुजलं धाःगु दु ।

 

चुनाव जुल कि थःथःगु एजेण्डा ज्वनाः तिंतिं न्हुयाः भोट फ्वंवनीगु खँय्तय् आम प्रबृत्ति स्वयां ब्यागलं थःगु मौलिक म्हसीकाकथं चुनाव निरपेक्ष, अराजनीतिक आन्दोलन याय्गु खँ भयंकर आन्दोलन परिचालन कमिटीया कजि ग्वःजा प्रसाद भाजुं धयादीगु दु ।

+  +  +  +  +

 

३. ताल तालया मनूत ।

छ्या ! गजाःगु साक्क दय्कूगु !

मनूतय् खँ ल्हाय्बलय् थःथःगु ‘थेगो’ दयाच्वनी । छक्वः जिमि जहानया पासापिं छेँय् वल । च्या दाय्क वन कि पासापिं ‘म्हाल’ धकाः दनावनी धकाः वं जितः इशारा यात । जिं भुतुली वनाः ताक्कुक दुरु तयाः, सुकुमेल तयाः च्या दाय्का ख्येँय् वः छुना हया । जहानं पासापिन्त न्ह्यचीकल । पासाम्हेसिया खँ ल्हाक्वपतिं ‘छ्या !’ धाय्गु थेगो जुयाच्वन । वं जितः स्वयाः धाल, “आहा ! भिनाजुं दाय्कूगु चिया ला गजाःगु साः का, छ्या !”

 

म्वाःमदुगु खँ हँ !

छुं ई न्ह्यव मां मन्त । नेवाःतय् संस्कार, छु छु छु छु याय्माः मस्यू । लुमन, छम्ह पासाया मां उकुन्हु तिनि मदुगु । वयाके सल्लाह काय्माली । फोन याना, ‘मां मदुगु खँय् सल्लाह याय्त जिथाय् छक्व लुमंक वा न्है !’ तर व मवः ।

 

ला–बला लिपा व नापलात । जिं न्वमतुया । वं धाल, ‘छ छाय् जि खनाः तंम्वय्कागु ?’ जिं धया, ‘छ मनू ला धिम्न्यं हे ज्यालगे मजूम्ह खनिऽऽ !’ उकुन्हु अपाय्च्व अर्जेन्ट ज्या परेजुल । वा धयां मवः ।

 

छुकिया अर्जेन्ट ? माःगु खँय् सल्लाह याय्त सःति ले, धाय्सातं वया हे बी नि । ‘म्वाः मदुगु’ खँय् खँल्हा वय्त ज्या मदुला जि ? क्या फसाद ! “मां मदुगु” खँ धयागु ला “म्वा मदुगु” खँ धकाः थुइकल खनिऽऽ का, व जाग्वारां !

जा नय्धुन ला ? च्या त्वनेधुन ला ?

 

मनूतय् न्वतुइगु तरीका यक्व दु । ज्वजलपा ! तारेमाम् ! भगवान शरण ! जय रामजी कि ! गनं ? छु दु हालखबर ? तापाक्क हे ला ? आदि । जिथाय् बालं च्वंम्हेसिया न्वतुइगु तरीका खः जा नय्धुन ला ? च्या त्वनेधुन ला ?

पुलांगु छेँ । एटाच बाथरुममदु । ट्वाइलेत वनेत छेली हे वनेमा । छक्वः जिमि भिंचा छेँय् वःगु । च्व फाय् तां जुल । ट्वाइलेट हे मवसें च्वंच्वन । छाय् ? धकाः न्यना । वं धाल, ‘व बालं च्वंम्ह गबलय् क्वथाय् दुहां वनी धकाः पियाच्वनागु का ।’ नत्र, जि ट्वाइलेट वना वय्सातं वं जितः पक्कां हे न्वतुइ । धाइ ‘च्या त्वनेधुन ला भाइ ?’

+  +  +  +  +