यलया लोपोन्मुख साँस्कृतिक पर्व पुनःसंचालन
राजेश बज्राचार्य | कौलागा पारु ११३७ (अक्टुवर ६ २०१७)
यल लायकूलिइ अवस्थित मूलचोकय् २४दँ लिपा मू छेँ आगँ गूठीया विशेष क्षमा पूजा व ५दँ लिपा ठेचो नवदुर्गा भवानी देवी गुठी (गथुप्याखँ)या प्रसादग्रहण ज्याझ्वः सहित २न्हूया देवगण प्याखँ भव्यरुपं क्वचाःगु दु ।
मूःचुकय् मू छेँ आगँ संरक्षण व खड्ग जात्रा व्यवस्थापन समितिया आव्हानय् यल साँस्कृतिक पर्व संरक्षण समितिया संयोजनय् नवदुर्गा भवानी देवी गुठीया नाइके भक्तलाल मालीया सभापतित्वय् जूगु विशेष ज्याझ्वः नं जूगु खः । यल महानगरपालिकाया प्रमुख चिरीबाबु महर्जनया मू पाहाँसूइ विशेष क्षमा पूजा लिपा जुगु प्रसादग्रहण ज्याझ्वः संचालनपाखें यलया लोपोन्मुख साँस्कृतिक पर्व पुनःसंचालनयानिति सामूहिक प्रतिवद्धता प्वंकेगु ज्याः नं जूगु खः ।
मोहनी नःखया घटस्थापनानिसें न्ह्याइगु प्रमुख ७गू पर्वमध्ये ४गू पर्व लोपोन्मुख जुयाच्वंगु अवस्थाय् थुगुसीइ मू छेँ आगँ गुठीया नित्यपूजा न्ह्याःगु अवस्थालिपा विशेष क्षमापूजायात महत्वपूर्ण शुरुवात जूगु आम भक्तजनया धारणा खनेदु ।
“थुगुसी ५दँ लिपा पुनःसंचालनय् वःगु गथुप्याखँ दथुइ सार्वजनिक कथं सम्बन्धित सरोकारवालापिनित बेतालि चिइका, प्रसादग्रहण नापं संस्कृतिया संरक्षणबारे धापू न्यनेकथं आयोजित ज्याझ्वः अतिकं महत्वपूर्ण जु । थुकिं सम्बन्धित गुठीयार जक मखु, मंगल टोल सुधार समेतयात याःगु सम्मानं यल लाय्कूलिइ जूइगु साँस्कृतिक पर्व संरक्षणय जिपिं स्थानीय वासिन्दापिनिगु नं सामूहिक दायित्वबोध यानाब्यूगु दु ।” मंगलटोल सुधार समितिया नायः किरण प्रधानं धयादिल ।
विशेष क्षमापूजा लिपा न्ह्याःगु ज्याझ्वःसं मू छेँ आगँ गुठीया मू थकाली व गुठीयारपिंपाखें प्रमुख अतिथि मेयर चिरीबाबु महर्जन नापं उपप्रमुख गीता सत्याल, गोदावरी नगरपालिकाया प्रमुख गजेन्द्र महर्जन, यलया जिल्ला प्रशासन कार्यालय प्रतिनिधि, महानगरीय प्रहरी परिसरया प्रमुख गणेश ऐर, गुथि संस्थानया प्रमुख शैलेन्द्र पौडेल, यल साँस्कृतिक पर्व संरक्षण समिति एवं ललितपुर उद्योग बाणिज्य संघया नायो सविन श्रेष्ठ, निवर्तमान नायो अजरमान जोशी, वडा नं १६ व १२ या वडाध्यक्ष निर्मलरत्न शाक्य, नारायण अवाले, ज्याझ्वः आव्हानकर्ता साम्राज्यदेव श्रेष्ठ, गथुप्याखँ संयोजक प्रशान्त माली, नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूया महासचिव सुनील महर्जन लगायत यलया सरोकारवाला प्रतिष्ठित व्यक्तित्वपिनित बेताली चिइका, खेँ सगँ तक बिइगु ज्याः जुगु खः ।
“बुधवानिसें न्ह्याःगु गथु प्याखँ मोहनीया विजयादशमी व कोजाग्रत पून्हि तकः याना निक्वः हुइकेगु प्रचलन दुगु खः । थुगुसी कौलाथ्व चतुर्दशीनिसें कोजाग्रत पून्हितक न्ह्याःगु नवदुर्गा गथुु प्याँख आर्थिक व सामाजिक समस्याया हुनिं २०६९ निसें दिनाच्वंगु खःसा, बिजयादशमीकुन्हु क्यनिगु प्याँख २० दँ न्ह्यःनिसें अझ नं सञ्चालन जुइपूmगु मदुनि ।
” गथु प्याखँ पुनःसंचालनय् सक्रिय संचारकमी एवं संयोजक प्रशान्त माली धयादिल । वयेकलं हाल जनप्रतिनिधि वयेधुंका यल महानगरपालिकापाखें जुगु आर्थिक ग्वाहालीया सम्झौता लिपा
थुगुसी गथुप्याखँ सम्भव जुगु धयादिसें थुगुसीया २ लख ग्वाहालीयात दरबन्दीया ब्ववस्था यानादिइत इनाप यानादिल ।
ज्याझ्वःसं सम्बोधन यासें ललितपुर महानगरपालिकाका मेयर चिरीबाबु महर्जनजुं थुपिं लोप जुयाच्वंगु पर्व त थुगुसी विधिवत सञ्चालन यायेमफूसां तवि आईक्वं अझ व्यवस्थित यायेगु प्रतिबद्धता प्वंकादिइगु खः । ‘स्थानीय निकायपाखें यायेमाःगु आवश्यक सहयोग बिइतः जिं प्रतिवद्ध,’ वयेकलं धयादिल, ‘सरकारया ग्वाहाली जक मखुसें गुठीयारपिनिसं नं थःगु अमूर्त संस्कृति संरक्षणया नितिं फूःगु चाःगु योगदान बिइमाल ।’
ज्याझ्वःसं यल गुठी संस्थानया प्रमुख शैलेन्द्र पौडेलं आइक्वंनिसें नाच सञ्चालन यायेत जिन्सी नापं नगदया अनुदान समयानुकूल परिमार्जन यानावनेत थपिं प्रतिवद्ध दुगु कनादिल । ‘गुठीयारपिन्सं इलय् हे प्रस्ताव पेश यायेमाल,’ वयेकलं धयादिल ।
यल सांस्कृति पर्व संरक्षण समिति लिसें ललितपुर उद्योग बाणिज्य संघया नायो सविन श्रेष्ठजुं ऐतिहासिक महत्वया प्याखँ व पर्व संरक्षणयानितिं सम्बन्धित निकायपाखेें यथेष्ट आर्थिक व्यवस्था मयाःगुपाखें ध्यानाकर्षण यानादिल । वयेकलं यल देयात संस्कृतिक व पर्यटकीय नगर दयेकिगु अवधारणाया घोषणायात व्यवहारिक यायेत सरकारी पक्षपाखें उचित ध्यान तयेमाःगु व उद्योग व्यवसाय क्षेत्रपाखें निरन्तर सहकार्य व ग्वाहाली यायेगु प्रतिवद्धता प्वंकादिल ।
नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबू यल कचाया छ्याञ्जे राजेश बज्राचार्यं न्ह्याकाःदिइगु ज्याझ्वःसं केन्द्रिय महासचिव सुनील महर्जनजुं नेवाः तजिलजिया समाचार संप्रेषणय् नेवाः संचारकमी सकलें जाना याःगु पहलकदमीया दसू गथुप्याखँया पुनःसंचालन जुवंगु धयादिसें स्थानीय निकायया निति नियम दयेकेगु अधिकारयात छ्यलाः यलयात साँस्कृतिक व पर्यटकीय नगरी दयेकेगु हे स्मार्ट सिटी दयेकेगु बराबर जुइगु धारणा तयादिल ।
ज्याझ्वःसं सूभाय न्वचू ब्यूसें मूः छेँ आगँः छेँ गुठीया व्यवस्थापक सामाज्रदेव श्रेष्ठं द्यः पूजा विधि पर्व पुनः सञ्चालन यायेत थपिं तयार दुगु धयादिल । वयेकलं पर्वया निरन्तरतायालागि तःभूखाचं ध्वस्त जुयाच्वंगु लिच्छवीकालिन द्यःछेँ पुननिर्माणय् यल महानगरपालिका लगायत सकसिनं प्राथमिकता बिइमाःगुलिइ जोड बियादिल ।
“हाल थुगु आगँ छेँया बाँकी थाय् गुठी संस्थानपाखें व्यवसायिक प्रयोजनय् बालं तयातःगु दु । गुठीयाःपिनिगु संरक्षणय जुइमाःगु छेँ मुक्कं साँस्कृतिक प्रयोजनय् बिइगु व्यवस्था यायेमाल ।” वयेकलं आगँ छेँ तयेमाःगु गुठीया लिच्छवीकालिन द्यः हाल पाटन संग्रहालय् तयातःगु नापं सम्बन्धित थसिमलः पायो खड्ग जात्रा सुरक्षाया चुनौती दुगु कारणं लोप जुयावंगु धारणा तयादिल । थुकियात महानगरिय प्रहरी परिसरया प्रमुख एसएसपी गणेश ऐरजुं संस्कृति व पर्वयात निरन्तरता बिइकेत प्रहरीं शान्ति सुरक्षा व्यवस्थाया यायेगु प्रतिवद्धता प्वंकादिल ।
यलया गथु प्याखँ निगू नगरपालिका दथुइ सहकार्यया ताँः
ज्याझ्वःया विशेष पाहाँ गोदावरी नगरपालिकाया प्रमुख गजेन्द्र महर्जनं गथु प्याखँ यल महानगरपालिका व गोदावरी नगरपालिकाया संस्कृति संरक्षणया विषयसं क्वातूःगु ताँ जुगु धयादिगु दु । गथु प्याखँया महत्वयात दीर्घकालीन रुपं स्थापित यायेत थगु नगरपालिका अन्तर्गतया नवदुर्गा भवानी गुठी छेँ पुननिर्माणया नितिं १०लख बजेट विनियोजन जुइगु व सांसद कोषपाखें थप २०लख सहयोग बिया भौतिक सम्पदाया सुरक्षण यायेगु वयेकलं प्रतिवद्धता प्वंकादिल ।
थुकिया शुरुवात नापं यल सास्कृतिक पर्व संरक्षण समितिया संयोजनय् गोदावरी, लेले लगायतया थासय्च्वंगु नेवाः नापं अन्य समुदायया पर्वयात संरक्षण यायेत गोष्ठी लगायतया ज्याझ्वः नं
जुइगु वयेकलं जानकारी बियादिल ।
“निगु नगरपालिका दथुया बिकास निर्माणया ज्या नापं संस्कृति संरक्षणय् जनप्रतिनिधिप्रतिया अपेक्षा पूवंकेत गोदावरी नगरपालिका प्रतिवद्ध दु । ठेचोया नवदुर्गा भवानी गुठी थुगु ज्याः न्ह्याकेत धिसिलाःगु ताँ जुयाच्वंगु खँ पुनःसंचालनय् वःगु गथु प्याखँपाखें दसू जुया स्थापित जूगु दु ।” प्रमुख महर्जनं धयादिल ।
गथु प्याखँ प्रर्दशन यायेत ठेचोस्थित देवगण गुठी छेँया मू द्यः, तान्त्रिक साधना यानातैगु मुखौटा, कलेवर पोसाक, गरगहना खमूतिइ कुबिया देवगणपिनित बुधबार पैदलयात्रा याना यल लायेकूलिइ थ्यंकुगु खः । लायेकूलिइ थ्यनेन्ह्यः ११म्ह देवगण, २ म्ह नाइके व गुठीयापिं याना ३४म्ह सित गुठी छेँ पशुपन्छी बलि सहित पूजा यायेगु चलन दु ।
थथे पूजालिपा तान्त्रसाधना यानातःगु मोहनी सिन्हः तिकेधुंका चिपः नयेगु, मिसापिनित थिइगु, ख्वाः सिलेगु वा छेँ द्यनेगु बर्जित यायेमाःगु धार्मिक मान्यता दु । बर्जित यानातःगु ज्याः सिइकं अपहेलना याइपिं गुठीयाःत अर्धपागल व गुठीया ज्याः यायेतक नं मफइगु जनविश्वास दु । नवदुर्गा गुठीया नाइके भक्तलाल माली धयादिल । यलय् प्याखँ प्रर्दशन यायेत ६ लाः न्ह्यःनिसे तयारी जूगु खँ वयेकलं कनादिल ।
‘देवगणपिनित प्याखँया प्रशिक्षण बिइत जक नं स्वःला लगेजुल,’ नाइके माली धयादि, ‘पसुका चिइगु ज्या सम्पन्न यायेत ७न्हू माः ।’ वयेकया अनुसार नवदुर्गा पूजा वइपिं भक्तजनपिनित प्रसाद स्वरुप टिका, स्वाँः बिइबले हरेकसित पसुका नं अनिवार्य बिइगु प्रचलन दुगु खःसा प्याखँ प्रर्दशन यायेत थुगुसी दम्बीः खीं व देवगणया वसः तक नं न्हूगु व्यवस्था जूगु दुसा समग्र माली समुदाय सक्रिय जुइफुगुलिइ नगरपालिका, गुथि संस्थान लगायत सरोकारवालापिनिगु ग्वाहाली महत्वपूर्ण सावित जुवंगु दु ।
यल लाय्कूलिसे सम्बन्धित लिच्छवीकालिन, मल्लकालिन व शाहकालिन याना ३गू पर्व दु । ठेचोया नवदुर्गा नाच पुनः सञ्चालननापं लायकू दरवार क्षेत्रलिसे सम्बन्धित लोपोन्मूख ७गू पर्वमध्ये ४ गू पर्व न्ह्याकेगु ज्याः पूःमवनि । थनया पर्वत थःथवय् अन्तरसम्बन्धित खनेदु । लिच्छवीकालिन मूः छेँ आगँ द्यः पूजा विधि लोपोन्मुख जुइधुंकूुगु दुसा नवदुर्गा नाच, खड्ग जात्रा, अष्टमाष्ट्रिका नाचया हवन पर्व नं लोप जुजुं वनाच्वंगु अवस्था दु ।
